Burgerschap beleven in het basisonderwijs met Jeelo

Burgerschap is tegenwoordig niet meer weg te denken uit het basisonderwijs. Sinds 2021 is er een wet die scholen verplicht om actief aandacht te besteden aan de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat. Kinderen leren hierdoor niet alleen feiten, maar ook vaardigheden die ze in het dagelijks leven nodig hebben. Denk aan omgaan met verschillen, debatteren en het vormen van een eigen mening. 

Vanuit mijn ervaring in gesprekken met leerkrachten merk ik hoe uitdagend het is om dit écht goed vorm te geven. Dat maakt de aanpak van Jeelo zo vernieuwend en praktisch.

Wat maakt burgerschap bij Jeelo zo bijzonder

Jeelo werkt al meer dan vijftien jaar met wereldoriëntatie en burgerschap loopt daar als een rode draad doorheen. Het mooie is dat het niet gaat om losse lessen, maar om projecten die kinderen raken. Deze projecten verbinden school met de maatschappij en zorgen ervoor dat kinderen actief meedenken over vraagstukken die hen aangaan. Daardoor ontstaat er geen afstandelijk programma, maar een levendige manier van samen leren.

De zes kerndoelen als stevige basis

Eind 2024 publiceerde het SLO zes concept kerndoelen voor burgerschap. Jeelo sluit daar naadloos op aan. De zes bouwstenen zijn:

• schoolcultuur
• diversiteit
• democratische waarden
• maatschappelijke betrokkenheid
• democratische betrokkenheid
• maatschappelijke vraagstukken

Deze kerndoelen zijn niet alleen theorie. Ze komen tot leven in projecten waarin kinderen oefenen, praten en samenwerken. Daardoor ervaren ze hoe burgerschap in het echte leven werkt.

Burgerschap leren door te doen

Bij Jeelo staat ervaren centraal. Leerlingen gaan bijvoorbeeld in gesprek over eerlijkheid, voeren een rollenspel uit of werken samen aan een projectresultaat. Door zelf te ervaren leren kinderen veel meer dan uit een boek. Denk aan thema’s als ‘Omgaan met elkaar’ of ‘Leren van personen van vroeger’. Hierin komt steeds een bepaalde deugd aan bod, zoals respect, moed of verantwoordelijkheid. Ik herinner me een klas waarin de deugd ‘geduld’ centraal stond. Een leerling die vaak snel geïrriteerd raakte, zei na afloop: “Ik heb geleerd dat rustig afwachten ook een keuze is.” Zulke momenten laten zien hoe krachtig deze aanpak is.

Vier projecten die de kern raken

Niet elke school kan of wil direct met de volledige methode wereldoriëntatie starten. Daarom biedt Jeelo ook een losse methode burgerschap met vier projecten. Deze zijn verspreid over de schoolperiode zodat leerlingen steeds opnieuw, en op een ander niveau, met dezelfde thema’s aan de slag gaan. Hierdoor verdiept hun inzicht zich stap voor stap.

De vier projecten zijn:

• omgaan met elkaar
• inrichten van je eigen omgeving
• leren voor later
• leren van personen van vroeger

Door deze cyclische opbouw ontstaat er een natuurlijke groei in de burgerschapsvorming. Het is een manier van leren die recht doet aan de ontwikkeling van kinderen en die tegelijk alle kerndoelen afdekt.

Deugden als dagelijkse oefening

Wat ik zelf erg sterk vind, is dat Jeelo burgerschap koppelt aan deugden. Denk aan vriendelijkheid, behulpzaamheid en eerlijkheid. Deze waarden worden niet alleen besproken, maar ook geoefend. In elk project staat één deugd centraal en dat geeft houvast voor gesprekken en opdrachten. Voor kinderen is dit tastbaar. Ze kunnen iets concreets oefenen, in plaats van een abstract begrip onthouden. Dit maakt het verschil tussen burgerschap als verplicht onderdeel en burgerschap als iets dat ze écht meenemen in hun leven.

Betekenisvol voor leerkracht en inspectie

Een belangrijk voordeel voor scholen is dat de behaalde doelen duidelijk zichtbaar worden in het leerlingvolgsysteem van Jeelo. Dat helpt richting de inspectie, die steeds vaker vraagt om bewijs hoe burgerschapsonderwijs in de praktijk wordt gebracht. Toch is dit niet alleen handig voor rapportages. Leerkrachten ervaren dat het hen grip geeft en dat ze beter kunnen inspelen op wat hun klas nodig heeft. De projecten brengen structuur, maar laten ook ruimte voor eigen invulling.

Meer weten over de aanpak van Jeelo

Wil je je als leerkracht of schoolleider verdiepen in hoe Jeelo burgerschapsonderwijs heeft opgebouwd? Dan is er een handige brochure burgerschap waarin alle informatie overzichtelijk staat. Hierin zie je ook hoe de kerndoelen, de projecten en de deugden samenkomen.

Burgerschap als investering in de toekomst

Burgerschap gaat niet alleen over regels en wetten, maar vooral over hoe kinderen samenleven en samenwerken. Het is een investering in de toekomst van iedere leerling en daarmee ook in de samenleving als geheel. Door de aanpak van Jeelo krijgt dit vorm op een manier die aansluit bij de leefwereld van kinderen. Dat maakt het leerproces niet alleen betekenisvol, maar ook plezierig.